روز عاشورا؛ روز نابودی طاغوت و نجات یک امّت!
نوشته: اسامه
ترجمه: خالد ایوبی نیا
تلخیص سعید افغان
در این ماه بزرگ روزی نیک و پربرکت وجود دارد که دارای جایگاهی بزرگ و احترامی دیرینه میباشد، پیامبران در این روزه روزه میگرفتند، روز دیگری شناخته شده نیست که پیامبران مانند روز عاشوراء آن را روزه گرفته باشند، این امر بر فضیلت و جایگاه بزرگ آن دلالت میکند، عاشورا، روز پذیرش توبه است، روزی است که خداوند در آن توبهی سیدنا آدم (علیه السلام) را پذیرفت، و در این روز بود که خداوند توبهی قوم حضرت یونس را پذیرفت، چنان که حدیث پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم به روایت امیر المؤمنین علی بن ابیطالب (رضی الله عنه) به آن اشاره میکند که پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم فرمود: «إن کنتَ صائمًا شهرًا بعدَ رمضان فَصُم المحرمَ؛ فإنه شهرُ الله، وفیه یوم تاب الله فیه على قوم ویتوب على آخرین» اگر خواستی بعد از ماه مبارک رمضان در ماه دیگری روزه بگیری، پس ماه محرم را روزه بگیر؛ زیرا این ماه، ماه خداوند است، و در این ماه روزی است که خداوند در آن توبهی قومی را پذیرفت، و توبهی قومی دیگر را میپذیرد. [أخرجه الإمام أحمد فی مسنده والترمذی فی سننه (کتاب الصوم)]
این گفتهی پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم که فرمود: «ویتوب على آخرین» تشویق و ترغیب مردم به تجدید توبهی نصوح در روز عاشوراء به امید دستیابی به مغفرت و رحمت الهی میباشد به امید اینکه در این روز خداوند توبهی همه را بپذیرد چنانکه توبهی مردم گذشته را پذیرفت. از خداوند میخواهیم توبهی همهی ما را بپذیرد و ما را مورد مغفرت و رحمت خویش قرار دهد و با هم بگوییم: (رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنْ الْخَاسِرِینَ) [اعراف: ۲۳]
روز عاشوراء، روزی است که خداوند در آن سیدنا نوح (علیه السلام) را از غرق شدن نجات داد و کشتی وی بر بالای کوه جودی استقرار یافت و حضرت نوح جهت شکرگذاری و سپاس خداوند که او و ایماندارانِ همراهش را نجات بخشیده بود، آن را روز گرفتند.
روز عاشوراء روزی است که خداوند حضرت موسی و قومش را از چنگال فرعون و اطرافیانش نجات داد، حضرت موسی و قومش آن را جهت شکر و سپاسگزاری از خداوند، روزه گرفتند.
امام بخاری و مسلم از عبدالله بن عباس (رضی الله عنهما) روایت کردهاند که گفت: رسول خدا (صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم) به مدینه آمد، یهودیان را دید که در روز عاشوراء روزه هستند، پیامبر (صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم) از آنان پرسید که امروز چرا روزهاید؟
گفتند: امروز روز بزرگی است، در این روز خداوند موسی و قومش را از دست فرعون نجات بخشید و فرعون و قومش را در آب دریا غرق نمود، حضرت موسی این روز را به شکرانهی این نعمت بزرگ روزه گرفت، پس ما نیز [به پیروی از حضرت موسی و به شکرانهی این نعمت بزرگ] روزه میگیریم.
پیامبر (صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم) فرمود: «فنحن أحق وأولى بموسى منکم» ما نسبت به موسی از شما بر حقتر و شایستهتر هستیم.، لذا رسول خدا (صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم) آن روز را روزه گرفت و به روزهی آن فرمان داد.
و در مسند امام احمد چنین آمد است: «قالوا هذا الیوم الذی نجى الله عزّ وجل موسى (علیه السلام) وبنی إسرائیل من الغرق وأغرق فیه فرعون، وهذا یوم استوت فیه السفینة على الجودی، فصامه نوح وموسى علیهما السلام؛ شکرًا لله عز وجل. فقال النبی صلى الله علیه وسلم: «أنا أحق بموسى وأحق بصوم هذا الیوم، فأمر أصحابه بالصوم» گفتند: امروز روزی است که خداوند عزّ و جلّ موسی (علیه السلام) و بنیاسرائیل را از غرق شدن نجاب بخشید و فرعون را غرق گردانید، و امروز روزی است که کشتی حضرت نوح بر کوه جودی استقرار یافت، پس حضرت نوح و موسی جهت سپاس و تشکر از خداوند در این روز روزه گرفتند، پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم فرمود: «ما شایستهتریم به موسی و ما شایستهتریم به این روز، پس به یارانش فرمان روزه گرفتن آن را داد»
به گفتهی عبدالله بن عباس رسول خدا صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم روزهی این روز را جستجو میکرد چنان که عبدالله بن عباس میگوید: ندیدم که رسول خدا روزهی روزی را تعقیب کند که بر دیگر روزها فضیلت و برتری داشته باشد جز این روز یعنی روز عاشوراء و این ماه یعنی ماه رمضان [بخاری و مسلم]
ثابت شده است که رسول خدا در این روز روزه گرفته است و بر روزه این روز حریص بوده و یارانش را به روزه گرفتن این روز قبل از واجب شدن روزهی ماه رمضان دستور داد، همچنین بعد از واجب شدن روزه-ی ماه رمضان نیز در این روزه روزه میگرفت و حتی سالی که در وفات کرد نیز در این روز روزه گرفت.
روزهی روز عاشوراء کفارهی گناهان سال گذشته میگردد. هنگامی که یاران پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم در مورد روزهی روز عاشوراء از ایشان پرسیدند، فرمود: «یکفر السنة الماضیة» کفارهی گناهان سال گذشته میشود. و در روایتی دیگر آمده که فرمود: «أحتسب على الله أن یکفر السنة التی قبله» چنان امیدوارم که کفارهی گناهان سال قبل از خود شود. [امام مسلم در صحیح خود آن را روایت کرده است.] سلف صالح چنان بر گرفتن روزهی روز عاشوراء حریص بودند که حتی در مسافرت نیز این روز را روزه میگرفتند؛ از جمله عبدالله بن عباس و امام زهری تابعی بر این باور بودند [امام زهری] میگفت: [و اگر کسی بیمار یا مسافر باشد میتواند از رخصت استفاده کند و روزه ندارد و] چندی از روزهای دیگر را به اندازهی آن روزها روزه بدارد، اما روز عاشوراء از دست میرود و به جای آن نمیتوان روز دیگری را روزه گرفت. امام احمد تأکید مینماید که در سفر نیز روز عاشوراء روزه گرفته شود.
روزهی روز عاشوراء سه درجه دارد: کاملترین این درجات آن است که شخص یک روز قبل و یک روز بعد از روز عاشوراء را روزه بگیرد [که جمعًا سه روز گردد] که به این شکل به پاداش کامل این روز دست خواهد یافت.
دوّم: یک روز قبل یا یک روز بعد از آن روزه گرفته شود، به این شکل که یا روز نهم و دهم محرم یا روز دهم و یازدهم را روزه بگیرد که به این شکل آنچه که مقصود پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم بود که همان مخالفت با یهود است حاصل میگردد.
سوّم: تنها روز عاشورا را روزه بگیریم. به این شکل به پاداش روز عاشورا که پیامبر صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وسَلَّم به آن خبر داده دست خواهیم یافت اینکه کفاره گناهان سال گذشته میگردد.