تخت رستم و نسبت آن با شاهنامه/ قسمت نخست

ولایت «سمنگان» از مناطق کهن افغانستان است که تختی عظیم سنگی در آن قرار دارد و مردم ما معتقدند که این تخت توسط رستم ساخته شده و زرتشت 10 سال روی آن زندگی کرد.
به گزارش سرویس بین الملل در افغانستان به خصوص در نیمه شمال‌شرقی آن آثاری از صدها معبد بوداییان وجود دارد که باستان‌شناسان آنها را به دوره حضور کوشانی‌ها در افغانستان نسبت می‌دهند.
یکی از این عجایب به جامانده از این دوران تخت رستم نام دارد که در ولایت سمنگان در شمال افغانستان قرار دارد.
این مکان خارق‌العاده در درون سنگی یکپارچه تراشیده شده و باستان شناسان جهان آن را از عجایب معماری عصر بودایی در افغانستان به حساب می‌آورند.
در شمال افغانستان در مسیر پل خمری و تاشقرغان منطقه‌ای به نام ایبک یا سمنگان وجود دارد که همه ساله در فصل بهار مسافران زیادی به این منطقه خوش آب و هوا سفر و ایام جشن گل سرخ را در این منطقه سپری می‌کنند.
این منطقه از نظر تاریخی و جغرافیایی موقعیت بسیار مهمی دارد و در دوره‌های گذشته و سا‌ل‌های قبل و بعد از اسلام، همواره یکی از مراکز فرهنگی بوده و موقعیت جغرافیایی آن که در مسیر ولایات «بغلان» و «بلخ» قرار دارد، اهمیت آن را بیشتر کرده است.
کوه‌های سمنگان محل زندگی انسان‌های اولیه
بر اساس تحقیقات و حفاری‌های انجام شده توسط «کارلنتن کون» باستان شناس آمریکایی، احتمال آن می‌رود که 30 تا 50 هزار سال قبل از میلاد شکارچی‌های «هندوکش» و انسان‌های اولیه عصر حجر در کوه‌های این منطقه زندگی می‌کردند.
وجود استوپه‌ای‌ بزرگ در یک تخته سنگ، مهم‌ترین ویژگی‌ است که باعث شهرت سمنگان شده و امروز از آن با عنوان تخت رستم و یا «توپ رستم» یاد می‌شود.
تخت رستم به سمنگان شهرت جهانی داد و نزد باستان شناسان خارجی از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.
تخت رستم از معروف‌ترین بناهای معماری عصر بودایی به شمار می‌رود که در فاصله 5/14 کیلومتری در جنوب مرکز سمنگان در جاده متصل به «مزارشریف» قرار دارد.
بنای موجود برآمده از دل یک تکه سنگ است که در مجاورت خود معادنی هم دارد.
وجود این بنا در داخل بدنه کوه یا همان تپه حفر شده.
میجریان باستان‌شناس انگلیسی اولین مسافر اروپایی بود که درباره معبد و استوپه بودایی ایبک در کتاب خود با نام افغانستان شمالی که در سال 1888 میلادی منتشر شد، اشاره کرد.
این نویسنده غربی در کتاب خود از این بنای خاص با عنوان تخت رستم یاد و از واژه تخت رستم که از زبان مردم منطقه به آن رسیده است، استفاده می‌کند.
بدون شک شکل طبیعی زمین‌های منطقه، علت مهمی است که باعث شده سمنگان در نظر پیروان بودا نیک بدرخشد.
همان‌طور که در بامیان شکل طبیعی دیوارهای کوه باعث شده است که «پیکره تراشان» بودایی معابد خود را به تقلید از غارهای ماقبل تاریخ در داخل بدنه این دیوارها حفر کنند.
چنانچه برای ساختن معابد از کندن «سموچ‌» (غارها) در داخل کوه‌ها و تپه‌ها استفاده کردند و برای شکل دادن استوپه‌ها برجستگی‌های سنگی را می‌تراشیدند.
احمد علی کهزاد مورخ و باستان شناس کشورما در کتاب «افغانستان در پرتو تاریخ» به آن اشاره کرده و نوشته است: استوپه بودایی و معروف تخت رستم ایبک یکی از این برجستگی‌های طبیعی است که اطراف آن تراشیده شده است. محیط استوپه تخت رستم 85 متر است و به دلیل این که معمولاً در داخل استوپه‌ها یادگارهایی از قبیل مسکوکات و دیگر اشیاء قرار می‌دادند در تخت رستم نیز برای مخفی کردن این اشیاء اتاق‌های کوچکی بر فراز آن و از خود سنگ تراشیده شده است.

نوشته: عابد حکومت