نقش کریمنالسیتک در تامین عدالت قضایی

مقدمه:

امروز تمامی بشر به صورت عموم و اندیشمندان بصورت خاص در رسیدن به عدالت سعی می ورزند تا اینکه مجرای برای عدالت در زندگی شان پیدا کنند و بتوانند در روشنی عدالت زندگی داشته باشند، نیازمندی به عدالت در زمانی مطرح بحث می شود که بشر امروزی در فقدان آن رنج برده و هزاران انسان امروز در نبود آن درزیر یوغ ظلم و بی عدالتی طاقت فرسایی درد می کشند و تشنه ای عدالت اند. این بحث در حالی مطرح می شود که بشر امروزی در فضای تحت حاکمیت قانون زندگی می کنند و مدعیان حاکمیت قانون مدعی اند که حاکمان در صدد تأمین عدالت اند، و عدالت در بستر قانون برای شهروندان تطبیق می گردد. اما مشکل اساسی در باره عدالت این بوده است که درمفهوم حقیقی عدالت در طول تاریخ پرده ای از ابهام قرار داشته و انسان ها تنها هنگامی به یاد این مفهوم پر معنا می افتادند که حقوق شان ضایع شده باشند و در موارد خواستار ان گردد. در این صورت یک مصداق از عدالت دهی دولت برای شهروندان شان این است که در موارد قضایایی جنایی که از مهمترین عملکرد در تامین عدالت دولت محاسبه می گردد مورد بررسی قرار داده تا اینکه بتوانیم از حمایت دولت مردان در پی عدالت خواهی و عدالت گرایی آن روشنی به اندازیم، رسیدن به این اهداف را علم بنام کرینالستیک فراهم کرده ، کرینالستیک که یکی از علوم جنایی است توانسته است زمینه و بستر مناسب را در راستای گسترش حق و حقیقت فراهم آورد؛ علم کرینالستیک است که در راستای ایجاد زمینه بررسی محل واقعه شمه ای از عدالت را در قالب روش علمی خود مورد کاووش قرار داده و در زمینه ای دستیابی آن نقش موثر و مؤثمر بازی می کند. در این مقاله در سه بحث: اول عدالت در اسلام، دوم: نقش کریمنالستیک در تامین عدالت به صورت مختصر بحث صورت خواهد گرفت.
1. عدالت در اسلام
اگرچه در جامعة اسلامی عده زیادی از دانشمندان از عدالت تعاریف متنوع از آن ارائه داده اند ولی به لحاظ عدم گنجایش مقاله به عنوان مشت از نمونه خروار فقط نظریه دو دانشمند معروف در باب عدالت که یکی از دیده گاه حضرت علی (ک) و دیگری از دیدگاه ابونصر فارابی را در این مقاله مورد بحث قرار می دهیم و به آن بسنده می کنیم.
الف- حضرت علی (ک) یکی از تربیت یافتگان مکتب اسلام است که در دامان پر مهر پیامبر بزرگوار اسلام پرورش یافته است. به همین دلیل، بهره سر شار از معرفت دینی دارد. اگرچه دانشمندان اسلامی تلاش کرده اند مطابق دستورات شریعت اسلام، موازین عدل را شناسایی و بیان کنند، باید پذیرفت که آنان نیز مصؤن از خطا نبودند. پس بهتر است برای تکمیل بحث به اندیشه حضرت علی (ک) توسل جوییم.
طبق موازین اسلامی در گوهر وجودی هر انسانی، حق و عدل است. این مفهوم در قرآن کریم در آیه 7 سوره انفطار امده و اشاره کرده است که عدل ستیزی همان فطرت ستیزی است و این دلیل علاقه انسان ها را به عدالت توجیه می کند. حضرت علی (ک) می فرمایند: « انسان با تقوا نفس خویش را به عدل ملزم می سازد و نخستین گام عدالت وی هم عبارت است از طرد هوای نفس است ». ( اخوان کاظمی، بهرام، عدالت در نظام سیاسی اسلام، ص 65).
در جای دیگر می فرماید: « عدل چهار شاخه دارد: یکی درک و فهم ؛ علم و دانش ریشه دار؛ حکمتی نیکو و حلم پایدار. پس هر آن که فهم عمیق داشت، ژرفای علم را در یافته و هرکه بدان ژرفا رسید، از احکام شریعت برگرفته و هرکه بردبار بود، در کار خود دچار تفریط نشود و با حرمت و احترام در میان مردم زندگی کند» ( اخوان کاظمی، بهرام، همان).
حضرت علی (ک) در این دو حدیث به نوعی از عدل درونی اشاره می کنند؛ به این معنا که برای رسیدن به جامعه ای عادل نیازمند انسان هایی هستیم که عدل و اعتدال را در درون خود نهادینه کرده باشند، افرادی که هوای نفس شان بر عقل شان برتری نداشته باشند و دارای علم و حکمت نیز باشند تا از افتادن در کوره افراط و تفریط مصؤن بمانند.
در کل تعریف امام علی (ک) از عدالت این است که می فرماید که عدالت: « قرار دادن هر چیزی سر جای خودش و رساندن هر حقی به ذی حق آن» است.( مرتضی مطهری، ده گفتار، ص 6).
ب- ابونصر فارابی: دیدگاه این شخصیت به عنوان نخستین فیلسوف اسلامی دارای اهمیت زیادی است. وی به شدت تحت اندیشه یونان باستان، به خصوص ارسطو و افلاطون قرار داشت. آن چه تاثیر فارابی از افلاطون را نشان می دهد، کتاب « آرای اهل مدینه فاضله» او است. در حقیقت فارابی هم چون افلاطون قائل به آرمان شهر ویوتوپیاست که آن را مدینه فاضله می خواند. مدینه فاضله فارابی در مقابل «مدینه جاهله» قرار می گیرد. در نوشته های فارابی می توان به دو مفهوم از عدالت رسید.
1- عدالت عبارت است از: «قرار دادن هر چیز بر سر جای خود».
2- عدالت عبارت است از: « میانه روی کردن و پرهیز از افراط و تفریط».
بیان کردن مفهوم عدالت از دیدگاه دو بزرگواران اسلامی که شهرت عظیم در رفتار عادلانه داشته و شهرت بزرگ در مکتب اسلام دارند، بیان کننده این است که عدالت به معنی قرار گرفتن هر چیزی به جای خودش است، بنا براین در بیان کلی ما می توانیم یک تعریف واحد را از عدالت داشته باشیم و آن اینکه« هرچیزی به جای خود قرار گرفتن را عدالت می گویند».
2. نقش کریمنالستیک در عدالت قضایی
نظر به دیدگاه های مختلف و اما متقارن که از عدالت در بحث فوق مطرح شد علم کریمنالستیک نقش اساسی و برازنده را در آماده سازی و فراهم کردن بستر عدالت در موضوعات حقوقی و جنایی دارد.
کریمنالستیک در موارد ذیل می تواند اساس عدالت را بنیان گذارد:
1.در قرون اخیر به ویژه از ابتدای قرن بیستم توجه پولیس از آنچه به دلایل سنتی باشد، به کشف علمی جرم معطوف شده و دستگاه های جدید برای کشف برخی از رموز سنجیده جرایم، به ویژه قتل، اختراع شد. این حقوقدانان آگاهانه دستگاه نظیر ظهور نقوش آثار انگشت، مو، خون، افرازات بدن، بالستیک، میروسکوپ های نظام ( DNA)، اولترایولیت و امثال آن را که در کشف علمی جرایم برای اثبات جرم به کار می روند، مورد استفاده قرار دارند و این دستگاه ها می تواند براورد اسلامی که ما از عدالت داریم که همانا ، قرار دادن هر چیزی به جای خود، آن مورد را مصداق قرار داده و مورد تعمیل است.
2. آنچه که در گذشته های دور رسم بوده و جریان داشته اتکا به اقرار و شهاد ت بوده، که این شواهد در اکثر موارد باعث آن شدند که مظنونین و متهمین از حقیقت طفره رفتند و حقایق را به صورت کلی آن مورد کتمان قرار می دهند، ولی سیستم علمی امروزی می تواند از این مشکل اساسی که خمیر مایه برای دوسیه جنایی شمرده می شود، تغییر وارد کرده و اساس آنرا به در نظر داشت معیارهای علمی استوار ساخته و از کمتان حقیقت باز می دارد.
3. با ارزشترین مورد را که کریمنالیستک می تواند باز یابد جستجوی حقیقت و بیان حقایق است. بیان حقایق در مرحله ابتدائیه در دستگاه قضایی باعث تأمین عدالت در سیستم قضایی می گردد. در این مورد هیچ تردیدی وجود ندارد که بیان حقایق یک موضوع منوط به دستگاه های پیشرفته ای است که بتواند آنرا کشف نماید. در صورتکه این حقیقت به وسیله این دستگاه ها کشف گردد، حاکمان از بیان افراط و تفریط در قضیه ای حقوقی و جنایی مبرا شده و از آن جلوگیری صورت می گیرد، و این روند ما را به عدالت که، دوری از افراط و تفریط است، نزدیک می نماید.

نوشته: محمد امان سلیمانی