سازمان ملل متحد به جز فلسطین
اقدامات اشغالگرانه اسرائیل در برابر دولت فلسطین وحشیانه‌تر و وحشیانه‌تر می‌شود. علاوه بر سیاست تهاجم و حمله به روستا‌ها و شهر‌های فلسطینی از سوی نیرو‌های اشغالگر اسرائیل، غیرنظامیان فلسطینی از جمله کودکان همچنان در معرض کشتار‌های روزانه و مستمر قرار دارند. بیش از ۶ میلیون آواره از کشور فلسطین وجود دارد و هزاران نفر از سوی گروه‌های صهیونیستی کشته شده‌اند. با این همه از گذشته تا همیشه جز اقدامات نمایشی و محکومیت‌های بی حاصل، هیچ یک از مجامع حقوق بشری اعم از بین‌الدولی غیردولتی واکنش درخوری از خود نشان نداده‌اند؛ واکنش‌هایی که می‌توان پیشه کردن جنایت از سوی این رژیم را منتسب به این بی‌عملی‌ها دانست. در واقع همان ملجأ و دادگاهی که می‌تواند از ظلم ظالم دادخواهی کند، خود عاملی برای حمایت از ظالم شده است. با این همه در مقطع کنونی گزارش جدید گزارشگر مربوط به ایران در مجمع عمومی سازمان ملل منتشر شده است که مصداق بارزی از تلاش سوخته اروپا و امریکا در جهت سوءاستفاده از سازمان ملل علیه رقبای سیاسی خود در سطح دنیا تفسیر می‌شود. وقتی قدرت‌های بزرگ جهانی به دلخواه خود جنایات برجسته نقض حقوق بشر را مرتکب می‌شوند یا در مورد هم‌پیمانان خود نادیده می‌گیرند، در واقع کارایی و اثربخشی معیار‌های حقوقی و سازمان‌های بین المللی را لگد مال می‌کنند، همچنین بدترین ضربه را به حاکمیت قانون و رعایت حقوق بشر و تلاش فعالان اصیل و منتقدان دغدغه‌مند حقوق انسانی در سطح کشور‌های مختلف وارد می‌سازند.
تاریخ جهان جز رویارویی ظالم و مظلوم نیست. هر جا جنگ بوده چنین واژه‌هایی حادث شده و یکی از تلخ‌ترین رویارویی‌های تاریخ جهان مسئله فلسطین واسرائیل است. سال‌هاست اسرائیل به پشتوانه قدرت‌های جهانی علیه ملت مسلمان فلسطین مرتکب جنایات بسیاری می‌شود و در رأس این جنایات، هویت یک ملت مستقل و نجیب را نادیده می‌گیرد تا جایی که مردمان فلسطین امکان ترقی به مراتب بالاتر را ندارند. در جریان درگیری‌های اخیر، رژیم غاصب، وحشی‌گری را به اوج رسانید و با بمباران بیمارستان المعمدانی غزه که ملجأ و پناهگاه زنان، کودکان و مجروحان بود، بیش از همه جوهره جنایت‌پیشگی رژیم خونریز خود را فاش کرد. بعد از آن اردوگاه پناهجویان «جبالیا» در نوار غزه با شش بمب ویران شد که صد‌ها کودک کشته و زخمی شدند. خبر‌ها حکایت از شهادت بیش از ۴ هزار کودک فلسطینی دارد. این روز‌ها جهان معنای حقوق کودک و زنان را با غمگینی به نظاره نشسته است.
بی‌حاصلی کنوانسیون حقوق کودک
حقوق بشر اساسی‌ترین و ابتدایی‌ترین حقوقی است که هر فرد به صرف انسان بودن باید از آن بهره‌مند شود و حقوق کودکان نیز بخشی از موضوعات حقوق بشر است که بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.
سازمان ملل متحد با تصویب کنوانسیونی (crc)، مصوب ۱۹۷۹ عناوین مهمی از حقوق کودک را تصویب کرده که در پی آن تقریباً تمامی دولت‌های عضو سازمان ملل با امضای این پیمان‌نامه حقوق کودک را محترم شمرده‌اند. تنها دولتی که این کنوانسیون را امضا کرده، اما هنوز آن‌را تصویب و اجرایی نکرده، امریکاست. پیمان‌نامه حقوق کودک سازمان ملل متحد بر آن است کودکان را با حقوق فردی و اجتماعیِ خود آشنا کند. حق آموزش، حق برخورداری از صلح، حق بازی و تفریح، حق زیستن، حق شنیده شدن، حق آزادی بیان، حق برخورداری از عدالت، حق برخورداری از فرهنگ و آیین خود، حق برخورداری از اطلاعات سودمند و حق سلامت از جمله این حقوق است که باید پرسید امروز کودکان فلسطینی از کدامیک این‌ها مطلع هستند؟
وضعیت حامیان رژیم کودک کش
پشت و پناه رژیم کودک کش همان کشوری بوده که طبق اطلاعات منتشر شده در مرکز تحقیقات اقتصادی و سیاست امریکا «نرخ مرگ و میر ناشی از تحریم‌های امریکا چهار برابر بیش از جنگ داخلی است.»
این تحقیق که با عنوان «پیامد‌های انسانی تحریم‌های اقتصادی» در می ۲۰۲۳ منتشر شده می‌نویسد:
این مقاله، ارزیابی جامعی از ادبیات مربوط به اثرات تحریم‌های اقتصادی بر استاندارد‌های زندگی در کشور‌های هدف ارائه می‌کند. تحریم‌ها اثرات منفی بر پیامد‌های مختلف از درآمد سرانه گرفته تا فقر، نابرابری، مرگ‌ومیر و حقوق بشر دارد.
بخشی از این مقاله به بررسی تأثیر تحریم‌ها بر سلامت عمومی اختصاص یافته است که در قیاسی می‌نویسد: «نرخ مرگ و میر ناشی از تحریم‌های امریکا چهار برابر بیش از جنگ داخلی است.»
امریکا همان کشوری است که در شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را که خواستار ایجاد آتش‌بس برای رساندن کمک‌های انسانی به داخل غزه است، وتو می‌کند! این‌ها همان کسانی هستند که همواره مدعی نگرانی حقوق بشر برای ایران هستند و هرساله لیستی از اقدامات غیر حقوق بشری را از سوی گزارشگران خود منتشر می‌کنند که در آن دم از حقوق کودکان و زنان زده‌اند. همین چند روز پیش گزارش جدید گزارشگر مربوط به ایران در مجمع عمومی سازمان ملل منتشر شد. فارغ از هر گونه تحلیل فنی و مستند در خصوص این قبیل گزارشات که گزارش دیگری را می‌طلبد، اما غیر قابل انکار است، در فضای کنونی بین المللی که جنایات ارتکابی در سرزمین‌های اشغالی فلسطین کلیت حقوق بین الملل یا موازین حقوق بشر و نقش سازمان‌های بین‌المللی در رعایت موازین حقوقی را به کلی مخدوش کرده است، ارائه چنین گزارش‌هایی جز زیر سؤال رفتن نهادی به نام سازمان ملل نیست.
۳۱ اکتبر وقتی وزیر امور خارجه امریکا در جلسه استماع سنای این کشور برای ارائه توضیحات در خصوص وقایع سرزمین‌های اشغالی فلسطین حاضر شد، برخی فعالان مدنی امریکا در همان سالن حضور یافتند و با حرکت‌های نمادین و در دست گرفتن دست نوشته‌هایی، چون «نه به محاصره غزه»، «تأمین مالی جنایات اسرائیل را متوقف کنید» و بعضاً فریاد «آتش بس، الان» نظرات انتقادی خود را نسبت به رویکرد مراجع رسمی کشورشان بیان داشتند.
اگرچه پلیس برخی از آن‌ها را که با فریاد مانع نظم جلسه می‌شدند به بیرون منتقل کرد، اما این رویداد از دو جهت قابل توجه بود: اول اینکه نشان می‌دهد بر خلاف مواضع رسمی دولتمردان، در جامعه مدنی انتقادات حق طلبانه زیادی جریان دارد و دوم اینکه منتقدان این فرصت را پیدا کرده اند که در جلسه قوه قانونگذاری این کشور، به سهولت حضور یابند و نظرات خود را علیه مواضع رسمی بیان کنند. در روز‌های اخیر تظاهرات‌های گسترده نیز در ایالات مختلف امریکا علیه سیاست رسمی این کشور در قبال وقایع فلسطین جریان یافته که در همین راستا توجه جهانیان را به خود جلب کرده است.
جالب‌تر وقتی است که آزادی بیان در کشور امریکا به گونه‌ای است که نیکی هیلی، سفیر سابق امریکا در سازمان ملل می‌گوید: نام و عکس دانشجویان امریکایی را که در تظاهرات فلسطین شرکت کردند، منتشر کنید. این دانشجویان برای کشور خطرناکند یا اگر شرکت‌های امریکایی این دانشجویان را استخدام نکردند، دلخور نشوند.
دسترسی‌نداشتن به سازوکار مؤثر اجرای عدالت
رهبران ادیان غیر اسلامی کشورمان اعم از مسیحی، کلیمی و زرتشتی در برنامه‌ای گروهی مراتب انزجار خود را از جنایات ارتکابی در سرزمین‌های اشغالی فلسطین اعلام کردند. این قبیل اعلام مواضع این روز‌ها در سراسر جهان زیاد اتفاق افتاده است که نشان می‌دهد جنایات ارتکابی ربطی به دین خاص به ویژه یهودیت ندارد. عرصه قدرت آن هم قدرت ناعادلانه و معادلات ذی‌ربط حساب و کتاب دیگری را پی جویی می‌کند و از بین رفتن هزاران انسان و میلیون‌ها تخریب و جنایت در این دستگاه فکری اهمیتی پیدا نمی‌کند. افسوس بیشتر آنکه سازوکار مؤثری برای اجرای عدالت و مجازات جنایتکاران صاحب قدرت نیز در دسترس نیست؟!
بسنده کردن سازمان ملل به ارائه آمار
دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (ششم نوامبر ۲۰۲۳) گزارش داده است: «در بحبوحه نگرانی‌ها در مورد پیامد‌های حملات هوایی اسرائیل به اردوگاه پرجمعیت پناهجویان در نزدیکی شهر غزه، همچنان حمله بر شفاخانه ها، تعداد کشته‌شدگان در غزه از مرز 10000 هزار نفر گذشت. در حال حاضر ۱۴ بیمارستان از ۳۵ بیمارستان در سراسر غزه کار نمی‌کنند. با توجه به تعداد بالای کشته‌ها و زخمی شدن غیرنظامیان در غزه و میزان ویرانی‌های پس از حملات هوایی اسرائیل به اردوگاه آوارگان جبالیه، نگرانی جدی داریم که این حملات نامتناسب به جنایات جنگی تبدیل شود.»
حاشیه نشینی دیوان کیفری بین المللی
۲۹ اکتبر بالاخره دادستان دیوان کیفری بین المللی در خصوص وقایع خونین غزه آفتابی شد. کریم خان، دادستان دیوان کیفری بین المللی بازدیدی از گذرگاه انتقال کمک‌های بشردوستانه از کشور مصر به غزه داشت و چند جمله‌ای اعلام موضع کرد، از جمله اینکه اگر ممانعتی از کمک‌های بشردوستانه صورت گیرد، می‌تواند عنوان مجرمانه پیدا کند. این تحرک پیرو آن انجام شد که در روز‌های گذشته انتقادات زیادی از عملکرد وی و نهاد تابعه صورت گرفت. انتقادات مبتنی بر این بود که دادستان دیوان کیفری بین المللی همانند تحرکاتی که در قبال بحران اوکراین داشت و چندین هیئت برای مستند سازی جرائم ارتکابی به منطقه اعزام کرد و در خصوص رئیس جمهور روسیه اقدامات حقوقی قابل توجهی را معمول داشت، در قبال جنایات ارتکابی در سرزمین‌های اشغالی فلسطین تحرکی ندارد و به گونه‌ای عمل نکرده است که حداقل از حیث روانی جامعه جهانی حساسیت دیوان به موضوع را احساس کند.
طبق انتقادات مطرح شده، دیوان در گذشته اعلام داشته است در مورد وقایع ارتکابی در فلسطین صلاحیت ورود دارد و تحقیقات ذی‌ربط در جریان است و برای شناخت موضع دیوان کفایت می‌کرده است، در نتیجه در همین چارچوب، روند‌های تحولات در بیست و چند روزه گذشته نیز مورد رصد دفتر دادستانی دیوان قرار داشته و گزارشات مختلف را دریافت کرده است. حال آنکه در مقابل این اعلام نظر، بسیاری بر این باورند، چون امریکا و کشور‌های انگلیس، فرانسه و آلمان و برخی کشور‌های غربی دیگر حامیان اسرائیل بوده اند، دادستان دیوان نوعی سکوت و حاشیه‌نشینی را مناسب‌تر دیده و به گونه‌ای عمل نکرده است که انتظار افکار عمومی جهان پاسخ داده شود.
طبق برخی دیگر از انتقادات اگر دادستان چندین بار در چند هفته اخیر گوشزد می‌کرد که ارتکاب جنایات مندرج در صلاحیت دیوان در سرزمین‌های اشغالی فلسطین (شامل جنایت علیه بشریت، جنایات جنگی، نسل کشی و تجاوز) بدون رسیدگی باقی نخواهد ماند و به دقت عملکرد‌ها مستند سازی می‌شود، همین اعلام نظر‌ها می‌توانست بازدارنده باشد و ناقضان حقوق بشر و حقوق بشردوستانه و حامیان آن‌ها را نسبت به عواقب عملکرد‌های خود حساس‌تر کند، در حالی که دیوان همین حد اثرگذاری را نیز از خود نشان نداده است.
احراز جنایت علیه بشریت
به نظر می‌رسد گرچه نقض سیستماتیک رژیم اسرائیل علیه فلسطینیان ادامه دارد و سال‌هاست فلسطینیان از خانه و خاک خود بیرون رانده می‌شوند، اما دولت‌های غربی نه تنها اقدامات اسرائیل را محکوم نمی‌کنند بلکه حملات آن را در راستای دفاع از خود می‌دانند. طبق آخرین گزارش دیده‌بان حقوق بشر در مورد جنایت علیه بشریت و جرم آپارتاید از سوی رژیم اسرائیل:
جرم آپارتاید طبق کنوانسیون آپارتاید و اساسنامه رم از سه عنصر اصلی تشکیل شده است: ۱- هدف حفظ سلطه یک گروه نژادی بر گروه دیگر ۲- ستم سیستماتیک یک گروه نژادی بر گروه دیگر و ۳- انجام گسترده یا سیستماتیک یک یا چند عمل غیرانسانی یک گروه نژادی بر گروه دیگر.
بر اساس تحقیقات دیده بان حقوق بشر اسرائیل قصد دارد سلطه یهودیان اسرائیلی را بر فلسطینیان در سراسر اسرائیل و مناطق اشغالی حفظ کند و در مناطق اشغالی این هدف با ظلم سیستماتیک و اقدامات غیرانسانی نسبت به فلسطینی‌ها همراه شده، بنابراین جرم آپارتاید محقق شده است. همچنین مقامات اسرائیلی به خاطر رفتار تبعیض آمیز علیه فلسطینیان، مصادره زمین‌های آنان، ممنوعیت ساخت و ساز که منجر به جا به جایی اجباری آنان شده، انکار حق اقامت، محدودیت آزادی رفت‌و‌آمد و نقض حقوق اساسی فلسطینیان، مرتکب جنایت علیه بشریت و آزار و شکنجه هم شده اند.
استعفای یک مقام در سازمان ملل
باید گفت واکنش‌های مهمی هم شاهد بوده‌ایم که البته جسارت خاصی را می‌طلبد. هفته گذشته و درست در روز‌های مقارن با استمرار کشتار دسته جمعی در سرزمین‌های اشغالی فلسطین و بی توجهی‌ای که اسرائیل به لزوم آتش بس مصوب مجمع عمومی ملل متحد نشان می‌دهد، استعفای کریگ موخایبر، مدیر دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل در نیویورک و آنچه وی در نامه مفصل خود به عنوان انتقاد از عملکرد‌ها در قبال نسل کشی و جنایت‌ها علیه مردم ستمدیده فلسطین برشمرد، توجه جهانی را بر انگیخت. وی قبل از استعفای خود نیز در فضای مجازی به صراحت موضع‌گیری‌هایی علیه جنایات ارتکابی طولانی مدت در سرزمین‌های اشغالی فلسطین داشت که در نهایت وقتی با فشار‌های حامیان اسرائیل مواجه شد، ترجیح داد یک جایگاه ارشد در سازمان ملل را کنار بگذارد و به عنوان یک شهروند عادی پای دیدگاه‌های خود در زمینه حق و عدالت باقی بماند.
وی نوشته است: «اسرائیل رسماً با حمایت کشور‌های غربی در حال نسل کشی است.»
در این متن آمده است: «سازمان ملل در انجام وظیفه خود در جلوگیری از نسل کشی اسرائیل در غزه شکست خورده است.»
نوشته: محمدصادق طارق