اشرف خان هجري د نوستالوژیک شاعر په حیث

اشرف خان هجري د خوشحال خټک مشر زوی او د خوشحال ولیعهد دی. اشرف خان هجري هم د پلار په څېر د مغولو په زندانونو کې سړې تودې تېرې کړي او همالته وفات شوی هم دی. موږ دلته د هجري د زنداني کېدو پر لاملونو او حالاتو نه غږیږو. دلته یوازې هماغه شاعري څېړو چې د ګوالیار او بیجاپور په زندانونو کې یې له خپل استوګنځای لیرې پنځولې. د خدیجې بېګم په کتاب د ((خوشحال خان خټک ژوند او هنر)) کې راځي. ” د بند ناخوالو او د روه بيلتون له اشرف خان یو خوږژبی او اورژبی شاعر جوړ کړ او د هجري تخلص یې خپل کړ، چې له خپلې معشوقې نه د لرې او غمژن مانا ښندي. هجري همدلته د دېوان څښتن شو.”(فیروزالدین،۱۳۸۷:255)

همدا ډول بل ځای وایي:” اشرف خان هجري هډور ځوان و او په جنګي مهارتونو پوه و”(پورتنی اخځ:۲۵۳)

دلته د اشرف خان هجري له دېوانه لومړۍ بېلګه رااخلو:

څو د یار د مستو سترګو نه جدا یم

لاهو کړی د حیرت خونې دریار یم

د ځیګر وینې مې وخوړې غمونو

مرګه جګې جګې راشه اوس رضا یم

د وصال خوشې لا تنده تر سبا ده

له فراقه یې خسته په سالها یم

یا دکن د غم وطن، ښادي يې نشته

یا په ما غمونو شپه کړه مبتلا یم

د دیدن طمع شکي ده په کالونو

تش دمه د زړه کوم چې نن سبا یم

یو زمان یې خالي کله یم له یاده

بل په خوب کښې په دغه سودوسودا یم

د اورنګ جور آسان چه په صورت دی

په فریاد د فرقتونو له غوغا یم

جو دانه صبر مې کله دی په زړه کې

                               زه روهي د یار په مخ پسې تالا یم (هجري، ۲۰۱۱: 134-13۵)

د اشرف خان هجري په شاعرۍ کې د خپل وطن د کاڼو بوټواو غرونو بار بار یادونه شوې.

هغه وخت د هجر غم لره سزا شوم

چې له یاره په ژړا ژړا جدا شوم

ما هاله ماتم دځان وکړ په وینو

چې اټک و ته مې شا کړه په ژړا شوم

اوس به څه د وطن کاڼي بوټي ژاړم
د رخصت سلام مې کړی ترې جدا شوم

یو ناوک مې په دل لک راوړ له روهه

ځار و جار مې د باغ و نه کړو خطا شوم

که هر څو د وطن کاڼي بوټي یاد کړم

په اخلاص به سلام وایم چې جدا یم

دم په دم مې د جان نوم په ژبه ګرځي

               زه هجري له بله ذکره مبراه یم(هجري،۲۰۱۱:127(

د اشرف هجري اشعار دومره له سوزوګدازه ډک دي چې ډبرې هم ژړوي. دده پر شاعرۍ د (از دل خیزد و بر دل بنشید) مقوله پوره تطبیقیږي.

لکه ما ته شوه درازه د احزان شپه

وهیچا ته پېښه مه شه هسې شان شپه

برایه مې د یار یاد په زړه غالب شه

نهایت مې کړه د درو په سیلاب شپه

په خوږ زړه مې هسې کار کا لکه مالګه

چې رایاده کړم د وصل د زمان شپه

په کومک به د بخت هاله باور وکړم

که مې اوشي یو ځل بیا په کوی د جان شپه

نن حیات څه حیات نه، حیات هغه وو

چې به روڼه شوه د روه په کلستان شپه

د هجران له تاوه آه که هجري وکا

                    تور لوګی به یې کا تل په هندوستان شپه(پورتنی اخځ،:187)

د هجري په اندازه نوستالژیکه شاعري هیچا نه ده پنځولې. پوره څوارلس کاله له خپله کویه کوره لیرې و او د خپل ټاټوبی په یاد کې یې شپه او ورځ ژړلي. حتی ادعا کیږي چې د نوموړي د دکني او روهي اشعارو ښه تفکیک کېدای شي.

تر وېښته ځکه نری د غم وطن شوم
په چهره لا څه خو زیړ تر کورکمن شوم

چې مې زړه چا ته ورکړی و مینه

                       د هغه کور په کابل زه په دکن شوم(پورتنی اخځ:۳۷۸)

دا یې هم دعمر په بې وفایی او د یارانو پر مړینه ویلی:

هغه تللي یاران نه راغله یارغه شول

په کاته مې پسې ستړي دوه لیمه شول

څو به سیل د باغ کوې ګورونه کوره

چه په نس کې یې خوبان د انسان څه شول

رخسارونو چې یې رنګ باخښه و ګل ته

په بستر د مزکې څشکله سپیره شول

په پرون یې په هر لور نورو مورچل کړ

په صورت یې نن د ګور چمچي ماړه شول

ډېرو لوی فکرونه کړل په ډاډ د عمر

څو هډونه یې د تن به باد خواره شول

هجري ته به څه هوس پخپل ژوندون کړې

                       چه یاران دې په دا مزکه کې وراسته شول(پورتنی اخځ:۱۲۷)

په بدیع او بیان کې په زندان کې شوې شاعري ته حبسیه شاعري وایي. په دې حساب هم په  پښتو ادب کې اشرف تر هر چا لومړی دی. “اشرف خان له خوشحال  خټک وروسته هجري هغه شاعر دی چې قوي حبسیه شعرونه یې ویلي او یو لوی فکر یې خپلو پلویانو ته پریښی.”(منګل، ۱۳۹۶:۷۴)

تاسو یې دا بیتونه وګورئ چې د زړه له تله یې ویلي او بیخي ډېر تاثیر کوي:

زه لمبه د هجر مړه کړمه په اوښکو

دا یې بیا راته پوکی سر یې بالا کا

ما په ډېره ناله نو د صورت وچ کړ

لا مې هم چې باڼه وچ ویني غوغا کا

که یو دم وصل د یار چاته موجود شي

هغه دم یې بیا ګردون سره جلا کا

هجري ته باڼه وچ مه لره چې خوږ یې

                ستا په روغ وګړيی څه دي که خندا که(هماغه اخځ:۳۷)

او دا یې هم وروستی بیت:

د زړه باز یې د روه په ځمکه ګرځي

که هجري په دکن ناست خالي بدن دی

… درېمه برخه