مصاحبه اختصاصی سایت عزم با “وحیدمژده“ تحلیلگر سیاسی، در مورد اوضاع جاری کشور

اقای وحید مژده تحلیلګر معروف کشور، خوش آمدید

عزم: به عنوان پرسش اول – چرا سرانجام امریکایی ها تصمیم به خروج از افغانستان گرفتند و حاضر شدند تا با طالبان به عنوان یک قوت مذاکره نمایند؟

بسم الله الرحمن الرحیم
مژده: امریکایی ها وقتی در سال 2001 قدم به افغانستان نهادند، گمان کردند که کار طالبان تمام است و دیگر آنها مجال بازگشت به میدان نبرد را برای همیشه از دست داده اند. حکومت های تحت فرمان امریکا در کابل و اسلام آباد تعداد زیادی از افراد طالبان را دستگیر و به امریکایی ها سپردند و یا خود شان زندانی کردند و کشتند. به این ترتیب امریکا مطمئن شد که دیگر خطری در افغانستان متوجه آنها نیست. با همین اطمینان در سال 2003 به عراق حمله بردند.
اما بازگشت طالبان به میدان نبرد بزودی کار را بر امریکایی ها سخت ساخت. در دوران اوباما تعداد نیروهای خارجی در افغانستان به بیشتر از 130 هزار تن رسید. تعداد نیروهای افغان به حدود 350 هزار تن بالغ می شد.
اما این نیروی بزرگ تا به دندان مسلح نتوانست طالبان را شکست دهد. کشتار غیرنظامیان ویرانی خانه های قریه نشینان نیز تاثیری بر نتیجۀ این نبرد نداشت. به تدریج امریکاییها متوجه شدند که قدم به باتلاقی نهاده اند که هرروز بیشتر از قبل در آن فرو می روند. هر جنرال امریکایی که به ماموریت افغانستان گماشته می شد سخن از پیروزی در آیندۀ نزدیک داد اما آینده موعود هر روز بیشتر از پیش دور از دسترس قرار گرفت.
سرانجام امریکا تصمیم گرفت تا به طولانی ترین جنگ تاریخ خویش که امیدی به پیروزی در آن ندارد پایان دهد و نیرویی که باید با آن به مذاکره بنشیند نیز طالبان بودند.

عزم: ارزیابی شما از پروسۀ جاری صلح چیست و آیا خلیلزاد خواهد توانست به جنگ 17 سالۀ فعلی نقطۀ پایان بگذارد؟

مژده: حل این مشکل به تصمیم واشنگتن بستگی دارد؛ اگر امریکایی ها واقعا می خواهند به طولانی ترین جنگ در تاریخ این کشور که هیچ امیدی هم به پیروزی در آن وجود ندارد خاتمه دهند، خلیلزاد در این ماموریت موفق خواهد شد. خلیلزاد در دو نشست اول متوجه شد که طالبان روی مواضع شان بشدت پافشاری دارند و همان بود که در نشست سوم در ابوظبی ‏سعی کرد توسط کشور های پاکستان، سعودی و امارات بر آنها فشار وارد سازد اما در این کار توفیقی نداشت. ‏
حتی خلیلزاد طالبان را تهدید کرد که اگر به مذاکرات ادامه ندهند، امریکا در کنار دولت افغانستان با آنها به جنگ ادامه خواهد داد. ‏طالبان جواب تهدید خلیلزاد را با حمله به مرکز نظامیان افغان در میدان شهر دادند. از آن به بعد امریکا با اعزام یک هئیت با ‏صلاحیت به قطر، به طالبان اطمینان داد که امریکا در خارج کردن نیروهایش از افغانستان جدی است. ‏

عزم: چرا طالبان نمی خواهند با حکومت وحدت ملی مذاکره نمایند؟ آیا اداره اشرف غنی فاقد صلاحیت میپندارند یا طالبان آنها را طرف مقابل خود نمی دانند و اگر طالبان مستقیما با امریکا به توافق برسند، عواقب آن برای دو طرف چه خواهد بود؟

مژده: طالبان موضع خود را چنین تشریح کرده اند که مشکل افغانستان دو بعُد دارد؛ بعد خارجی که آنرا اشغال می نامند و بعد داخلی که مربوط به خود افغانهاست.
آنها می گویند که اول باید مشکل اشغال افغانستان حل گردد و امریکایی ها رسما اعلام کنند که چه زمانی نیروهای خود را از افغانستان بیرون می کنند. وقتی بر بنیاد یک جدول زمانی معقول این خروج اعلام گردد، مذاکرات میان افغانها بلامانع خواهد بود.
طالبان در جنگ افغانستان امریکا را “طرف” می دانند اما امریکایی ها تلاش دارند تا خود را “میانجی” میان حکومت وحدت ملی و طالبان جا بزنند و این مسئله مورد قبول طالبان نیست.

عزم: حکومت افغانستان می گوید که نیروهای خارجی به خواست آنها به افغانستان آمده اند و با همین ادعا خود را صاحب اختیار در تصامیم مسایل مختلف از جمله خروج نیروهای خارجی قلمداد می کنند. آیا واقعا خارجی ها به خواست آنها به افغانستان آمده اند و ایا این حکومت اختیار تصمیم گیری در مورد مسایل مهم را دارد؟

مژده: نیروهای امریکایی بعد از یازدهم سپتامبر سال 2001 به افغانستان آمدند و جنگ را آغاز کردند. آنها در طول دوماه جنگ توانستند تا حکومت طالبان را از میان بردارند. نظام فعلی بعد از کنفرانس بن به میان آمد در حالیکه نیروهای خارجی قبل از این کنفرانس در افغانستان حضور یافته بودند و حتی در شمال با نیروهای جنرال دوستم یکجا در عملیات زمینی هم سهم گرفتند.
در طول بیش از هفده سال گذشته نیروهای خارجی در اکثر موارد بدون مشورت با حکومت افغانستان و به صورت خودسر در مورد عملیات نظامی شان تصمیم گرفتند و دولت افغانستان در جریان نبود؛ که چه تعداد نیروی خارجی در افغانستان حضور دارد. اعداد وشمار در این مورد را خود خارجی ها منتشر می کردند.
اکنون هم امریکایی ها بدون حضور نمایندگان حکومت افغانستان با طالبان مذاکره می کنند و این نشان می دهد که آنها حکومت افغانستان را جدی نمی گیرند.

عزم: اگر امریکا و طالبان به یک توافق با هم برسند، میکانیزم های مذاکره با جهت داخلی چه خواهد بود و طالبان با چه کسانی مذاکره خواهند کرد؟ حکومت، نیروهای اپوزیسیون حکومت، چهره های مطرح یا …؟

مژده: به نظر من اگر امریکا و طالبان با هم به توافق برسند، باید طالبان با همه نیروهای سیاسی قدرتمند در داخل و شخصیت های مطرح به مذاکره بنشینند. یکی از مشکلاتی که در بیش از چهل سال گذشته افغانستان با آن مواجه بود؛ این بود که هر گروهی که از راه زور قدرت را تصاحب می کرد، افغانستان را غنیمت جنگی خود می پنداشت و حاضر به دادن سهم به دیگران نبود. از کودتای ثور تا کنفرانس بن در سال 2001 که طالبان در آن نادیده گرفته شدند.
بنابراین باید از تجارب ناکام گذشته بیاموزیم و به این باور باشیم که افغانستان غنیمت جنگی جانب پیروز در جنگ نیست بلکه خانۀ مشترک همه افغانهاست و همه باید در آینده این کشور سهم مشترک داشته باشند.

عزم: همزمان با مذاکرات صلح، دلیل تشدید بمباران بر مردم غیرنظامی چیست و عواقب این بمباران ها چه خواهد بود؟

مژده: یک تصور غلط در میان رهبران حکومت وحدت ملی و خارجی ها اینست که گمان می کنند با کشتن غیرنظامیان بر نیروهای مسلح مخالف خود فشار می آورند تا در میز مذاکره امتیاز بیشتر بدهند در حالیکه حقیقت کاملا معکوس این تصور است. هرقدر که کشتار غیرنظامیان افزایش یابد، نفرت از حکومت بیشتر می شود و تعداد بیشتری از جوانان به صف مخالفین می پیوندند. تقویت این ذهنیت که عامل این کشتار ها حکومت است، روحیۀ انتقام گیری را شدید تر می سازد. همین کار در طول هفده سال گذشته موجب شد تا با وجود حضور قدرتمند ترین ماشین جنگی جهان در افغانستان، مناطق تحت کنترول حکومت روز به روز گسترش یابد.

عزم: در انتخابات ریاست جمهوری به شمول غنی و عبدالله 18 کسان نامزد هستند. اگر مذاکرات صلح به نتیجه برسد، سرنوشت انتخابات چه خواهد شد و اگر مذاکرات به شکست مواجه گردد، انتخابات چگونه برگزار خواهد شد؟

مژده: اگر پروسۀ مذاکرات صلح پیشرفت نماید، تاکید بر انتخابات به معنی مخالفت با صلح خواهد بود. انتخابات به این معناست که طالبان و امریکا باید پنج سال دیگر صبر کنند اما امریکا برای خروج از افغانستان عجله دارد.
اما اگر مذاکرات به شکست مواجه شود، با توجه به انتخابات مفتضح پارلمانی، آن انتخابات مملو از تقلب خواهد بود و اشرف غنی که از همین حالا برای رسیدن به قدرت مجدد تمام تمهیدات تقلب را در نظر گرفته است، پیروز می شود و دیگران نتیجۀ انتخابات را نمی پذیرند. بحران سیاسی که به این ترتیب به میان می آید، کار این نظام را یکسره خواهد کرد. امریکایی ها با توجه به همین خطر، خواهان انتخابات نیستند و جامعۀ جهانی حاضر به پرداخت هزینه برای چنین انتخابات نخواهد بود.

عزم: اشرف غنی می گوید که در دوران حاکمیت وی 45 هزار تن از نیروهای افغان به قتل رسیده اند و از جانب دیگر امریکایی ها را تشویق می کند که به خاطر حفظ منافع خود در افغانستان باقی بمانند. این موقف او را چگونه ارزیابی می نمائید؟

مژده: تعداد جان باختگان این جنگ در دوران حکومت اشرف غنی به مراتب بیشتر از چیزی است که او اعلام کرده است. در کنار 45 هزارتن از افراد نظامی، تعداد به مراتب بیشتری از افراد ملکی در این مدت جان باخته اند. در مدت نه ماه سال گذشتۀ میلادی طبق آمار هایی که خود نیروهای خارجی منتشر کرده اند، آنها بیش از 5000 بمب را بروی قریه‌های افغانستان پرتاب کردند که تلفات بزرگ جانی و خسارات مالی سنگین به بار آورد. در عملیات های شبانۀ نیروهای خارجی و داخلی تعداد کثیری از هموطنان بیگناه ما در مناطق مختلف کشته و زخمی شدند.
اما به نظر من امریکایی ها به اشرف غنی فهمانده اند که دیگر جنگ در افغانستان بی ثمر است و به همین دلیل او در سخنرانی خود در مورد صلح، از احتمال کاهش نیروهای خارجی تا صفر سخن گفت. همچنان او برای اولین بار در طول بیش از چهارسال گذشته به خاطر تلفات غیرنظامیان ابراز نگرانی نمود.
امریکایی ها خواهند رفت اما آنچه که مهم است اینست که افغانستان پس از چهار دهه جنگ، به صلح برسد. ما افغانها ملت استعمار شکن هستیم اما اگر با خارج شدن یک ابرقدرت دیگر از افغانستان، با تدبیر گرد هم جمع نشویم و با هم به تفاهم نرسیم ودر ورطۀ یک جنگ دیگر بیافتیم، حاصل همه قربانی ها به هدر خواهد رفت.